Achtergrondinformatie

Deze EMN Inform geeft een overzicht van de belangrijkste conclusies van de EMN studie over illegale tewerkstelling van derdelanders in de EU. Deze studie is gebaseerd op de nationale rapporten van de contactpunten van 23 landen (deze rapporten vindt u hier).

De EMN studie analyseert de maatregelen die de Lidstaten hanteren in de strijd tegen illegale tewerkstelling van (legaal of illegaal verblijvende) derdelanders. Ook mogelijke hindernissen en goede praktijken komen aan bod.

Inform: enkele bevindingen

• Een beperkt aantal Lidstaten leverde statistieken. Hieruit blijkt dat het aantal illegaal tewerkgestelde derdelanders, en het aantal veroordelingen van en sancties tegen werkgevers significant verschilt tussen de Lidstaten.
• In arbeidsintensieve sectoren en sectoren waarin veel laaggeschoolde arbeid voorkomt, is het risico op illegaal tewerkstelling groot. De illegale tewerkstelling van derdelanders komt dan ook het vaakst voor in de landbouw, bouw, productie en horeca.
• In de meeste Lidstaten is de arbeidsinspectie verantwoordelijk voor het vaststellen van illegale tewerkstelling. Inspecties worden o.a. uitgevoerd op basis van risicoanalyses, informatie van derdelanders, en signalen uit de bevolking. Uit de studie blijkt dat efficiënte samenwerking en informatie uitwisseling tussen verschillende betrokken overheidsdiensten een belangrijke succesfactor is. Een efficiënte klachtenprocedure draagt ook bij tot het identificeren van illegale tewerkstelling.
• De vaakst voorkomende sanctie voor werkgevers, toegepast door alle Lidstaten die meewerkten aan deze studie, is de geldboete. Andere sancties die worden gehanteerd zijn o.a. gevangenisstraffen, inbeslagname van opbrengsten of uitrusting, en tijdelijke of permanente sluiting. Naast een strikte wetgeving en zware sancties, speelt ook de daadwerkelijke toepassing van deze sancties een belangrijke rol in het afschrikken van werkgevers om derdelanders illegaal tewerk te stellen.
• Na betrapping van een derdelander op zwartwerk, zijn er verschillende mogelijke gevolgen. Eén daarvan is (gedwongen) terugkeer, eventueel voorafgegaan door vasthouding. Ook geldboetes en de toekenning van het statuut van slachtoffer mensenhandel zijn mogelijk. Regularisatie (verblijfs- of werkvergunning) van derdelanders die betrapt werden op zwartwerk is enkel mogelijk in enkele Lidstaten. Dit gebeurt meestal om humanitaire redenen.  
• In 20 Lidstaten kunnen derdelanders die betrapt werden op zwartwerk een schadevergoeding vragen aan hun werkgever voor achterstallig loon. In de meeste Lidstaten kunnen derde partijen die een gewettigd belang hebben (zoals vakbonden en belangenorganisaties voor arbeidsmigranten) optreden in naam of ter ondersteuning van derdelanders.
• Toch lieten enkele Lidstaten weten dat in de praktijk derdelanders slecht zelden een klacht indienen over hun arbeidsomstandigheden. Derdelanders staan ook vaak weigerachtig tegenover politie en arbeidsinspectie, omwille van de mogelijke gevolgen (bvb. een terugkeerbeslissing). Ook problemen inzake juridische procedures (waaronder juridische bijstand) en het niet kunnen bewijzen van hun illegale tewerkstelling spelen een rol.