Illegale tewerkstelling van derdelanders in België en de EU (EMN)

De EMN studie analyseert de maatregelen die de Lidstaten hanteren in de strijd tegen illegale tewerkstelling van (legaal of illegaal verblijvende) derdelanders. Ook mogelijke hindernissen en goede praktijken komen aan bod.

Achtergrondinformatie

Illegale tewerkstelling van derdelanders (tewerkstelling die in strijd is met migratie- en / of arbeidswetgeving) is een bron van zorg in de Europese Unie.

Op macro-economisch niveau leidt illegale tewerkstelling tot een daling in belastinginkomsten. Bovendien kan dit resulteren in een onnodige bijkomende druk op het sociale zekerheidssysteem van de Lidstaten. Op micro-economisch gebied verstoort dit de competitie tussen economische actoren, creëert het sociale dumping, en kan het leiden tot uitbuiting.

De strijd tegen illegale tewerkstelling wordt echter niet enkel omwille van economische redenen gevoerd, maar ook met het oog op een evenwichtig migratiebeleid. Vooral dan in de context van het verminderen van irreguliere migratie. Ten slotte kadert de strijd tegen illegale tewerkstelling ook in het sociaal beleid en het respect voor fundamentele rechten, aangezien de rechten van illegaal tewerkgestelde derdelanders veelvuldig geschonden worden.

Deze EMN studie focust op illegale tewerkstelling van legale en illegale derdelanders in België en de EU. Het nationaal beleid en de nationale praktijken van de individuele Lidstaten inzake de preventie en identificatie van, en sancties tegen illegale tewerkstelling worden in deze studie geanalyseerd. Ook de gevolgen van illegale tewerkstelling voor de derdelanders zelf komen uitgebreid aan bod.  
 

Belgische studie

Het nationale rapport werd opgesteld door de heer Philippe Vanden Broeck, verantwoordelijke bij de arbeidsinspectie van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in samenspraak met het Belgisch Contactpunt van het EMN.

Uit de Belgische studie komen o.a. volgende bevindingen naar voor:

  • De strijd tegen sociale fraude en illegale tewerkstelling (waaronder die door derdelanders) staat in België hoog op de politieke agenda. Illegale tewerkstelling heeft dan ook veel negatieve gevolgen.
  • Verschillende informatie en preventiemaatregelen inzake sociale fraude en illegale tewerkstelling die focussen op werkgevers en  / of werknemers werden geïmplementeerd door Belgische overheidsinstanties. Deze maatregelen zijn niet altijd specifiek gericht op derdelanders. NGOs en andere organisaties zoals vakbonden geven ook informatie over illegale tewerkstelling.
  • Verschillende federale en regionale overheidsdiensten zijn in België betrokken bij het opsporen van illegale tewerkstelling. In het algemeen worden de activiteiten van de verschillende inspectiediensten gekenmerkt door een intensieve samenwerking (bvb. uitwisselen van bevindingen, gezamenlijke inspecties, en gedeelde actieplannen voor controles).
  • Diensten voor arbeidsinspectie stellen voornamelijk inbreuken vast door inspecties op het terrein. Inspecteurs kunnen controles uitvoeren op verschillende plaatsen en kunnen verschillende instrumenten en methodes gebruiken (bvb. gemeenschappelijke checklist of standaard vragenlijst voor ondervraging).
  • Derdelanders kunnen in België een klacht indienen tegen hun werkgevers. Ze kunnen hun rechten verdedigen voor een (burgerlijke en strafrechtelijk) rechtbank, en hebben recht op juridische bijstand. Bepaalde derde partijen die een gewettigd belang hebben, kunnen optreden in naam of ter ondersteuning van derdelanders. Toch kunnen er op dit vlak hindernissen worden vastgesteld, zoals het feit dat derdelanders vaak afkerig staan om een klacht in te dienen of om samen te werken met de politie of de inspectiediensten.

     

EU synthese

  • Een beperkt aantal Lidstaten leverde statistieken. Hieruit blijkt dat het aantal illegaal tewerkgestelde derdelanders, en het aantal veroordelingen van en sancties tegen werkgevers significant verschilt tussen de Lidstaten.
  • In arbeidsintensieve sectoren en sectoren waarin veel laaggeschoolde arbeid voorkomt, is het risico op illegaal tewerkstelling groot. De illegale tewerkstelling van derdelanders komt dan ook het vaakst voor in de landbouw, bouw, productie en horeca.
  • In de meeste Lidstaten is de arbeidsinspectie verantwoordelijk voor het vaststellen van illegale tewerkstelling. Inspecties worden o.a. uitgevoerd op basis van risicoanalyses, informatie van derdelanders, en signalen uit de bevolking. Uit de studie blijkt dat efficiënte samenwerking en informatie uitwisseling tussen verschillende betrokken overheidsdiensten een belangrijke succesfactor is. Een efficiënte klachtenprocedure draagt ook bij tot het identificeren van illegale tewerkstelling.
  • De vaakst voorkomende sanctie voor werkgevers, toegepast door alle Lidstaten die meewerkten aan deze studie, is de geldboete. Andere sancties die worden gehanteerd zijn o.a. gevangenisstraffen, inbeslagname van opbrengsten of uitrusting, en tijdelijke of permanente sluiting. Naast een strikte wetgeving en zware sancties, speelt ook de daadwerkelijke toepassing van deze sancties een belangrijke rol in het afschrikken van werkgevers om derdelanders illegaal tewerk te stellen.
  • Na betrapping van een derdelander op zwartwerk, zijn er verschillende mogelijke gevolgen. Eén daarvan is (gedwongen) terugkeer, eventueel voorafgegaan door vasthouding. Ook geldboetes en de toekenning van het statuut van slachtoffer mensenhandel zijn mogelijk. Regularisatie (verblijfs- of werkvergunning) van derdelanders die betrapt werden op zwartwerk is enkel mogelijk in enkele Lidstaten. Dit gebeurt meestal om humanitaire redenen. 
  • In 20 Lidstaten kunnen derdelanders die betrapt werden op zwartwerk een schadevergoeding vragen aan hun werkgever voor achterstallig loon. In de meeste Lidstaten kunnen derde partijen die een gewettigd belang hebben (zoals vakbonden en belangenorganisaties voor arbeidsmigranten) optreden in naam of ter ondersteuning van derdelanders.
  • Toch lieten enkele Lidstaten weten dat in de praktijk derdelanders slecht zelden een klacht indienen over hun arbeidsomstandigheden. Derdelanders staan ook vaak weigerachtig tegenover politie en arbeidsinspectie, omwille van de mogelijke gevolgen (bvb. een terugkeerbeslissing). Ook problemen inzake juridische procedures (waaronder juridische bijstand) en het niet kunnen bewijzen van hun illegale tewerkstelling spelen een rol.

De nationale rapporten van de andere Lidstaten vindt u hier terug.

Video

Om meer aandacht te krijgen voor illegale tewerkstelling van derdelanders in België en de EU en voor de EMN studies hierover, maakte het Belgisch Contactpunt in samenwerking met de communicatiedienst van de FOD Binnenlandse zaken een korte video.
 

Publication Date:
ma 31 jul 2017
Geografie:
Hoofdthema:
Publicatietype: