Belgische rapport

De studie analyseert de voornaamste voorwaarden en voordelen van het Belgische sociale zekerheidssysteem, zoals ingedeeld in de MISSOC database (www.missoc.org):

• ziektekostenverzekering (gezondheidszorg, arbeidsongeschiktheidsuitkering, moeder- en vaderschapsuitkeringen, invaliditeitsuitkering)
• pensioenen en nabestaandenpensioenen
• uitkering voor arbeidsongevallen en beroepsziekten
• gezinstoelagen
• werkeloosheidsuitkering
• sociale bijstand (leefloon, maatschappelijke dienstverlening, gewaarborgd inkomen voor bejaarden, gewaarborgde  gezinsbijslag, tegemoetkomingen voor personen met een handicap)
• langdurige zorguitkeringen

Voor elke sociale zekerheidstak worden de voorwaarden en beperkingen voor migranten opgelijst. Er wordt verder onderzocht of er in België de laatste jaren een koppeling is tussen sociale zekerheidsrechten en migratiebeleid.

Voor de voornaamste aspecten van de sociale zekerheid geeft de studie een gedetailleerde analyse van mogelijke voorwaarden en criteria in het sociale zekerheidsrecht die betrekking hebben op vreemdelingen, zoals minimale verblijfsduur, tewerkstellingsperiodes, overdraagbaarheid en andere migratiespecifieke voorwaarden.

Het rapport geeft ook de verschillen aan tussen de voorwaarden voor Belgen en vreemdelingen (sectie 3). Vervolgens komen ook de administratieve praktijken aan bod die van toepassing zijn bij de beoordeling van uitkeringsaanvragen (sectie 4). In sectie 5 geeft de studie een overzicht van de bilaterale overeenkomsten mbt sociale zekerheid die België heeft afgesloten met verschillende landen en de voornaamste voordelen die dit met zich meebrengt. Sectie 6 licht een aantal case-studies toe, die een vergelijking tussen de praktijk in de verschillende lidstaten toelaat. Sectie 7 bevat statistische data aangaande de socio-economische situatie van vreemdelingen in België. Het rapport formuleert tot slot een aantal conclusies.

Dit rapport heeft als doelstelling om bij te dragen aan een comparatief begrip over de verschillende lidstaten heen van de sociale zekerheidsvoorzieningen en brengt naar voor op welke wijze het migratiebeleid en de sociale zekerheidsrechten in België meer en meer met elkaar verweven geraken.  

EU Synthese Rapport

Het syntheserapport is gebaseerd op de bijdragen van de nationale EMN contactpunten in 25 lidstaten. De EMN Inform vat de voornaamste bevindingen van de studie samen.

Enkele belangrijke punten:

• De bepalingen inzake gelijke behandeling in de Europese richtlijnen hebben de nationale regelgeving en praktijk beïnvloed, in het bijzonder wat betreft de sociale zekerheidsrechten van derdelanders die in het bezit zijn van een EU Blue Card. Anderzijds zijn er, bij gebrek aan Europese harmonisering van sociale zekerheidssystemen, aanzienlijke verschillen inzake de bestaande uitkeringen in de lidstaten en de wijze waarop deze worden gefinancierd (verzekeringsbijdragen, belastingen, gecombineerd systeem). Ook de voorwaarden om voor de verschillende uitkeringen in aanmerking te komen verschillen sterk.
• Er is een verband tussen de wijze waarop het systeem wordt gefinancierd en de toegang die verleend wordt aan derdelanders. Derdelanders met een verblijfskaart van lange duur hebben in het algemeen toegang tot alle sociale zekerheidsrechten die in dit rapport aan bod komen. Personen met een verblijfskaart van beperkte duur lijken gemakkelijker toegang te hebben tot sociale zekerheidsrechten die via werkgeversbijdragen worden gefinancierd in vergelijking met de uitkeringen die door het algemene belastingstelstel worden gefinancierd.
• In de meerderheid van de lidstaten, kan het beroep doen op sociale zekerheidsrechten, in het bijzonder sociale bijstand, een negatieve impact hebben op de verblijfsstatus van derdelanders. Dit voor wat betreft de verlenging van de verblijfsvergunning, de aanvragen voor verblijfsvergunningen van lange duur, naturalisatie, en gezinshereniging.
• Bestaande bilaterale akkoorden tussen lidstaten en derde landen kunnen de toegang tot sociale zekerheidsrechten uitbreiden. Er bestaan evenwel aanzienlijke verschillen in de inhoudelijke en geografische reikwijdte van deze bilaterale akkoorden; waardoor derdelanders bijvoorbeeld hun opgebouwde sociale zekerheidsrechten kunnen verliezen wanneer ze de Europese Unie verlaten.  
   

De studie identificeert vijf mechanismen die bepalen of migranten recht krijgen tot sociale zekerheidsrechten:

• Vooreerst zijn er in de meeste lidstaten criteria voor de derdelanders die betrekking hebben op een bepaald type verblijfsvergunning, toelating tot verblijf of visum. Deze regels hebben eerder betrekking op sociale zekerheidsrechten die door het algemene belastingstelstel worden gefinancierd, eerder dan die rechten die worden bekostigd door werkgevers- en werknemersbijdragen.
• Ten tweede, is er in een aantal lidstaten een minimale verblijfsduur gekoppeld aan bepaalde sociale zekerheidsrechten. Anderzijds is in de meeste lidstaten een minimale verblijfsduur geen voorwaarde voor derdelanders voor gezondheidszorg, ziekte-uitkeringen en ouderschapsvoordelen.
• Ten derde bestaan er in de meeste lidstaten beperkingen op het exporteren van de meeste sociale zekerheidsrechten, dit met uitzondering van opgebouwde pensioenrechten (in 17 van de 25 lidstaten).
• Ten vierde, een minimale tewerkstellingsperiode (of werknemersbijdrage) is vaak een vereiste voor sociale rechten op basis van een verzekeringsprincipe zoals ziektekostenverzekering, moeder- of vaderschapsuitkeringen, pensioenuitkeringen en werkeloosheidsuitkeringen. Dit is vaak geen vereiste voor gezondheidszorg, kinderbijslag en bestaansminimumuitkeringen; maar er bestaan uitzonderingen.
• Tot slot worden in 19 van de 25 lidstaten administratieve discretionaire bepalingen gehanteerd om bepaalde rechten toe te kennen in uiteenlopende gevallen.