Achtergrondinformatie

De EU-arbeidsmarkt staat naar verwachting voor belangrijke uitdagingen, die zowel kwantitatief als kwalitatief van aard zijn: de verouderende bevolking zal impact hebben op de kwaliteit van het arbeidsaanbod en snelle technologische veranderingen en de toenemende vraag voor bepaalde skills zullen gevolgen hebben op de categoriëen van beroepen en zaken nodig op de arbeidsmarkt. Om tijdig te kunnen reageren op deze uitdagingen is het van belang om op de noden te kunnen anticiperen door arbeidsmarktanalyses uit te voeren. Op de basis van deze analyses, is het managen van arbeidsmigratie, op basis van economische noden, een manier om te beantwoorden aan dit soort uitdagingen.

De studie analyseert  (i) de rol van arbeidmigratie als een manier om arbeidstekorten op te vullen; (ii) de veelheid van instrumenten die gebruikt worden om EU en nationale arbeidstekorten te identificeren en te meten (zoals werkgeversbevragingen, prognoses en kwalitatieve studies); en (iii) de mate waarin deze instrumenten gebruikt worden om arbeidsmigratiebeleid op nationaal niveau uit te tekenen.

Belgische studie

De  Belgische studie werd uitgevoerd door onderzoekers van het Centrum Sociaal Beleid Herman Deleeck (Universiteit Antwerpen) in opdracht van het Belgisch EMN contactpunt.

De studie biedt informatie over:

• Het Belgische arbeidsmarktbeleid en de recente publieke en politieke debatten hierover;
• De gebruikte instrumenten om huidige en toekomstige tekorten van arbeidskrachten en vaardigheden te identificeren en te anticiperen op de nood aan arbeidsmigratie;
• De resultaten van arbeidsmigratiebeleid in relatie tot knelpuntberoepen in België.

De studie toont aan dat België, of althans de Belgische gewesten, uitgebreide ervaring heeft op het vlak van het detecteren van arbeidsmarkttekorten (e.g. door lijsten met knelpuntberoepen, werkgeversbevragingen, prognose-studies, etc.). Toch is de link met arbeidsmigratie niet volledig ontwikkeld. Het Belgisch arbeidsmarktbeleid is voornamelijk gebaseerd op de noden van werkgevers, en het komt direct en indirect maar ten dele tegemoet aan de tekorten aan arbeidskrachten.

EU Synthese

Het syntheserapport is gebaseerd op de bijdragen van 25 lidstaten. De EMN inform vat de bevindingen van de studie samen.

Het syntheserapport brengt onder meer volgende punten naar voren:

• De meeste lidstaten zien migratie als deel van de bredere strategie om arbeidstekorten aan te pakken, maar er zijn grote verschillen in het relatieve belang ze hechten aan arbeidsmigratie ten aanzien van andere maatregelen.
• Twee hoofdbenaderingen werden geïdentificeerd: een aanbod-gecentraliseerde ‘human capital’ aanpak, waar toelatingskaders aangepast zijn om migranten aan te trekken met bepaalde karakteristieken waardoor ze makkelijk in de arbeidsmarkt zijn te integreren; en een vraag-gecentreerde aanpak, die voorziet in versnelde of vereenvoudigde toegang voor migranten die werk zoeken in voorafgaandelijk gïdentificeerde knelpuntberoepen. In de praktijk interacteren de twee modellen regelmatig.
• In landen waarin een menselijk kapitaal model werd aangenomen, wordt hoogeschoolde arbeidsmigratie niet gezien als een instrument om arbeidstekorten aan te pakken maar eerder als een instrument om innovatie een te moedingen en verder te evolueren naar een kenniseconomie. 
• In lijn van het vraaggedreven model hebben lidstaten een veelheid van beleidsmaatregelen genomen om arbeidsmigratiebeleid aan te passen aan arbeidstekorten, inclusief vrijstellingen van arbeidsmarktonderzoek  en lagere vereisten naar minimuminkomsten.
• Het identificeren van arbeidsmarkttekorten is in een praktijk die in de grote meerderheid van de lidstaten gebeurd en een brede waaier van methodologiëen werd gebruikt, inclusief het bijhouden van het aantal onopgevulde vacatures, bevragingen, sectoranalyses en kwalitatieve studies.
• 21 lidstaten maken lijsten op van knelpuntberoepen. Ze maken op verschillende manieren gebruik van deze lijsten  (bv. een expliciet instrument om de toegang te regelen voor derdelands-werknemers; of gebruik voor bepaalde specifieke aspecten van migratiebeleid ...).
• De meeste lidstaten monitoren arbeidsmigratie in het algemeen, maar slechts weinigen monitoren de impact van migratie op knelpuntberoepen. Sommigen doen dit op een beperkte manier of op ad hoc basis. 

Voor bijkomende informatie, zie het volledige syntheserapport in bijlage (beschikbaar in het Engels, in het Nederlands en in het Frans) en het persbericht van de Europese Commissie.